We mogen trots zijn op de eind januari door koning Willem-Alexander geopende Zeesluis IJmuiden, stelt Kees Klap, voormalig waterbouwer en leidinggevende bij Rijkswaterstaat. “Maar de wens om alles vast te leggen om risico’s te vermijden, is te ver doorgeschoten. Risico’s worden nu eenzijdig belegd bij de opdrachtnemer en we moeten af van de heersende contract-is-contractdoctrine.”
Klap stelt dat in een opinieartikel op de website van Cobouw. Hij noemt het “ontzettend jammer” dat bouwers en Rijkswaterstaat zelfs na de opening van de zeesluis door de koning nog in discussie zijn over tegenvallers en meerkosten. Ter vergelijking wijst hij op de bouw van de Oosterscheldekering, die nooit is aanbesteed; er waren slechts een aantal principeafspraken. “Contractbewaking was er ook niet, laat staan allemaal financiële mensen die constant meekeken over de schouders van bouwers en opdrachtgevers. Wel waren er allemaal enthousiaste kerels die zich stuk voor stuk verantwoordelijk voelden voor het project, de voortgang en het eindresultaat.”
‘Fixed prices zijn onwerkbaar’
“Natuurlijk is het vervelend als zaken duurder uitpakken, maar bij dit soort megaprojecten valt niet elk risico aan de voorkant dicht te timmeren in een contract”, schrijft Klap in zijn opinieartikel. “Fixed prices lijken zaligmakend voor de opdrachtgever, maar zijn juist onwerkbaar.” Hij plaatst ook vraagtekens bij de wind die volgens hem de laatste jaren waait bij Rijkswaterstaat. Die dienst trekt volgens Klap steeds vaker inkopers van buitenaf aan die niet snappen hoe de bouw werkt en het bouwproces in elkaar zit. “Natuurlijk, aannemers zijn ook niet roomser dan de paus”, schrijft hij. “Dat zijn enorme optimisten. Een uitstekende eigenschap voor het überhaupt realiseren van dit soort werken, maar aan de andere kant helpt die niet mee bij het vooraf inschatten van de risico’s.”
Druk op de knop
Woensdag 26 januari nam koning Willem-Alexander Zeesluis IJmuiden officieel in gebruik. Met een druk op de knop opende de koning vanuit het Sluis Operatie Centrum (SOC) de binnendeur van de nieuwe zeesluis. Daarmee gaf hij officieel het eerste schip, Bontrup Amsterdam, toegang tot het Noordzeekanaal, waar het schip welkom werd geheten door een vloot van schepen van nautische dienstverleners en publieke partijen in de haven.
Grootste zeesluis ter wereld?
De nieuwe zeesluis moet ervoor zorgen dat het Noordzeekanaalgebied, de havens van Amsterdam en de Europese achterlandverbindingen de komende honderd jaar goed bereikbaar blijven. De oude Noordersluis uit 1929 was na bijna honderd jaar aan vervanging toe. Zeesluis IJmuiden is 500 meter lang, 70 meter breed en 18 meter diep en is daarmee de grootste zeesluis ter wereld (althans, dat zeggen de Nederlanders; onze zuiderburen hebben een andere mening). De diepte van 18 meter maakt het voor schepen mogelijk de zeesluis vanaf zeezijde getijdeonafhankelijk te gebruiken en vlot en veilig naar de Amsterdamse Havenregio te varen. Hierdoor zijn de havens 24/7 bereikbaar via de zeetoegang in IJmuiden. Het schutten via de nieuwe zeesluis is beter te plannen en verloopt efficiënter. Dat maakt de scheepvaartafwikkeling voorspelbaarder en daarmee de dienstverlening betrouwbaarder, stelt Rijkswaterstaat.
Waterkering en bescherming tegen verzilting
De zeesluis torent boven het sluizencomplex IJmuiden uit. Reden hiervoor is dat de zeesluis op een waterkerende hoogte is gebouwd van 8,85 meter boven NAP. Daarmee is de sluis volgens Rijkswaterstaat voorbereid op de stijging van de zeespiegel. Via de zeesluis stroomt bij het schutten echter wel meer zoutwater het Noordzeekanaal in dan bij het schutten door de oude Noordersluis het geval is. Om natuur, land- en tuinbouw en de drinkwatervoorziening te beschermen tegen verzilting, is een oplossing gevonden in het selectief afvoeren van dit zoute water via het Spui- en Gemaalcomplex IJmuiden. Die oplossing kreeg de weinig poëtische naam ‘Maatregel Selectieve Onttrekking’. Daarvoor laat Rijkswaterstaat een dam bouwen in het Binnenspuikanaal, ten noorden van de zeesluis, met onderin een opening. Omdat zoutwater zwaarder is dan zoetwater wordt uitsluitend het zoute water uit de diepe waterlagen via de opening naar zee afgevoerd, waardoor waterkwaliteit in het Noordzeekanaal en de gebieden er omheen op peil blijft.
